سیستم مدیریت محتوا یا CMS = Content Management Sistem برنامه‌ای است که به کمک آن می‌توانیم انتشار، ویرایش، سازماندهی، حذف و نگهداری محتوای تولید شده را انجام دهیم. تمام این اموری که نام برده شد، جزو کارهای مدیریتی محتوا هستند. به صورت کلی یک CMS از دو عنصر تشکیل شده است:
- برنامه کاربردی مدیریت محتوا
- برنامه تحویل محتوا که سبب به روزرسانی اطلاعات وبگاه می‌شود.
در اکثر مواقع زمانی افراد به استفاده از CMS روی می‌آورند که مهارت کافی در استفاده از زبان‌های برنامه نویسی را نداشته باشند و یا زمان لازم برای کدنویسی اختصاصی وجود نداشته باشد. به همین دلیل به جای کدنویسی و طراحی سایت شخصی سازی شده، از این نوع سیستم‌های آماده استفاده می‌کنند.
تصورات غلط در مورد سیستم مدیریت محتوا چیست؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند، به کارگیری یک CMS خاص، سبب موفقیت وبسایت آن‌ها می‌شود. در صورتی که این مسئله هیچ ارتباطی به سیستمی که از آن استفاده می‌کنید، ندارد. یک سیستم با کیفیت بدون شک در مدیریت امور به شما کمک خواهد کرد، اما موفقیت شما بستگی به کیفیت محتوا، خدمات، بازاریابی و عوامل دیگر دارد.
باور اشتباه دیگری که درمورد سیستم‌های مدیریت محتوا وجود دارد این است که با استفاده از آن‌ها، نیازی به توسعه دهنده وب یا برنامه نویس نخواهد بود. در صورتی که برای داشتن یک سایت پیشرفته و حرفه‌ای وجود این تخصص‌ها در کنار سیستم‌های مدیریتی، الزامی است.
انواع سیستم مدیریت محتوا را بشناسید
CMSها به دو نوع تقسیم می‌شوند که در این بخش به توضیح هرکدام از آن‌ها می‌پردازیم.
سیستم مدیریت محتوای کد باز یا Open Source
Open Source به نرم افزارهای رایگانی گفته می‌شود که کدهای آن در اختیارتان قرار می‌گیرد تا بتوانید آن‌ها را تغییر و توسعه دهید. این دسترسی به شما کمک می‌کند به راحتی سایت خود را شخصی سازی نمایید. البته معمولا قالب‌های آماده، پاسخگوی نیازهای کاربران می‌باشد و در حالت عادی نیازی به تغییر نیست. اما اگر بخواهید یک سایت بزرگ و حرفه‌ای داشته باشید، با استفاده از کدهای این نوع سیستم‌ها، می‌توانید به هدف خود برسید.
سیستم مدیریت محتوای اشتراکی یا Software As A Service
Software As A Service که به اختصار به آن‌ها SAAS نیز گفته می‌شود را با نام‌های سرویس اشتراکی و اجاره نرم افزار نیز می‌شناسند. عملکرد این نوع سیستم‌ها مشابه سیستم‌های متن باز است، با این تفاوت که SAASها اجازه دسترسی به کدها را به کاربر نمی‌دهند. اشتراک SAAS باید از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات، خریداری شود و هزینه آن طبق تعرفه، به صورت سالانه یا ماهیانه دریافت می‌شود.
علاوه بر دو نوع معرفی شده، موارد دیگری از CMS ها وجود دارند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد.
سیستم مدیریت محتوا سنتی (Traditional)
اولین نوع از سامانه‌های مدیریتی که مورد استفاده قرار گرفت، CMS های سنتی هستند. این مدل از سیستم‌ها، بیشتر مناسب استفاده ویراستاران و توسعه‌دهندگان می‌باشند. درواقع ویراستاران با استفاده از آن می‌توانند تمام آیتم‌های ویرایش را در اختیار داشته باشند و اموری مانند تغییر عنوان، دسته‌بندی‌ها، URL، درج فایل‌های چندرسانه‌ای و… را به راحتی انجام دهند. البته در این نوع CMS، امکان دسترسی به بخش مدیریت و تنظیمات سایت و کدها برای ویراستاران وجود ندارد.
از سویی دیگر، اگر بخواهید به عنوان یک توسعه‌دهنده از سیستم‌های سنتی استفاده کنید، می‌توانید علاوه بر بخش محتوا، به بخش‌های فنی یا مدیریتی نیز دست پیدا کنید. همان‌طور که گفتیم، سیستم‌های سنتی جزو اولین CMSهایی بودند که مورد استفاده قرار گرفتند و امروزه هنوز هم چند شرکت، خدمات مربوط به آن را ارائه می‌دهند. بدین ترتیب کسانی که با هدف انتشار محتوا فعالیت می‌کنند، می‌توانند بدون ورود به پیچیدگی‌های دیگر و با هزینه معقول، کار خود را انجام دهند.
CMS میزبانی شده (اختصاصی)
نوع دیگری از CMSها وجود دارند که صرفا به منظور یک برند و یا یک سازمان خاص، طراحی و راه‌اندازی می‌شوند. به این نوع سیستم‌ها، سامانه‌های مستقل هم می‌گویند. کاربرد این مدل نسبت به انواعی که تا اینجا شناختید، کم‌تر است. درواقع فقط مورد استفاده افراد حرفه‌ای قرار می‌گیرد و هیچ محدودیتی در آن وجود ندارد. چرا که مطابق نیاز برند یا سازمان مورد نظر، شخصی‌سازی شده است.
همان‌طور که گفتیم، در نوع اول سیستم‌های مدیریت محتوا، شما می‌توانید به واسطه ویژگی متن باز بودن آن، تا حد امکان تغییراتی را اعمال کنید و مطابق سلیقه خود سایتتان را طراحی نمایید. در سیستم‌های اختصاصی نیز همین قاعده وجود دارد، با این تفاوت که دامنه اعمال تغییرات برای شما گسترده‌تر شده و در موارد بیشتری می‌توانید دخل و تصرف داشته باشید. لازم به ذکر است که در کنار تمام مزیت‌هایی که برای این نوع از سیستم‌ها عنوان شده، معایبی نیز وجود دارد.
به عنوان مثال، اگر برای راه‌اندازی سایتتان این نوع را انتخاب کرده‌اید، باید بدانید که به‌روزرسانی، حفظ امنیت و ارتقا سامانه به عهده خودتان است. همچنین اگر بخواهید پس از روی کار آمدن نسل جدید فناوری‌ها، ویژگی‌های جدیدی برای پلتفرم خود ایجاد کنید، وظیفه دشواری به عهده‌تان خواهد بود. این در حالی است که اگر از CMSهای عمومی استفاده نمایید، این آپدیت‌ها به صورت خودکار انجام شده و دیگر لازم نیست نگران از دست دادن فناوری‌های نوین باشید!
سیستم مدیریت محتوای هدلس (Headless CMS)
در سیستم‌های سنتی که در قسمت‌های قبلی با آن آشنا شدید، بخش‌های بک‌اند و فرانت‌اند یک سایت، کاملا یک‌پارچه طراحی شده‌اند و اگر بخواهید هر قسمت را تغییر دهید، دیگری نیز دستخوش تغییرات قرار می‌گیرد. اما در سیستم‌های مدیریت محتوای هدلس، این دو بخش کاملا جدا از یکدیگر هستند و قابلیت تغییر بر روی هر کدام به صورت جداگانه نیز وجود دارد. این ویژگی باعث می‌شود که بتوانید تغییرات بیشتری را اعمال کنید و برنامه خود را همان‌طور که در نظر دارید، طراحی نمایید. از این نوع CMS بیشتر برای ساخت برنامه‌های موبایل یا نرم‌افزارهای ویژه اینترنت اشیا استفاده می‌شود. انواع دیگری از سیستم‌های مدیریت محتوا وجود دارد که با نام ترکیبی (Hybrid CMS) شناخته می‌شود.
معرفی چند نمونه سیستم مدیریت محتوا
امروزه سرویس‌های CMS زیادی به صورت رایگان یا اشتراکی وجود دارند که با هدف شخصی و یا سازمانی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. در ادامه چند مورد از ارائه‌دهندگان این خدمات را معرفی خواهیم کرد.
ورد پرس محبوب‌ترین سیستم مدیریت محتوا
به جرات می‌توان گفت که یکی از محبوب‌ترین سیستم‌های مدیریت محتوا، وردپرس است. جالب است بدانید که ۶۰ میلیون از وبسایت‌های معروف جهان با به کارگیری این سیستم طراحی شده‌اند. WordPress در ابتدا فعالیت خود را در زمینه وبلاگ سازی آغاز کرد و به گسترش آن پرداخت. تا جایی‌که امروزه به عنوان محبوب‌ترین CMS شناخته شده است. از جمله ویژگی‌های بارز این سیستم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرعت فوق العاده در نصب و راه اندازی
- حجم کم
- رایگان
- دارا بودن تعداد زیادی افزونه‌های کاربردی
- سازگاری با موتورهای جستجو
- کاربرد آسان
جوملا (Joomla)
CMS جوملا در سال ۲۰۰۱ معرفی شد. از این سیستم معمولا برای وبسایت‌های محتوا محور و نیز سایت‌های بزرگ و فروشگاهی استفاده می‌کنند. برخی از ویژگی‌های جوملا عبارتند از:
- سرعت بالا در نصب و راه‌اندازی
- رایگان
- دارا بودن بیش از ۶۰۰۰ افزونه
یکی از معایبی که می‌توان برای این سیستم مدیریتی بیان کرد، رابط کاربری پیچیده آن است که ممکن است کار کردن با آن برای مبتدیان کمی دشوار باشد.
دروپال (Drupal)
دروپال نسبت به سایر رقبای خود، کاربران کمتری دارد اما توانسته توجه طراحان حرفه‌ای را به خود جلب کند. دلیل استفاده طراحان حرفه‌ای از این سیستم، کم بودن تعداد قالب‌های آماده آن است. به همین دلیل استفاده از آن، نیازمند مهارت و تخصص کافی می‌باشد. معمولا از این سیستم برای طراحی پرتال‌های خبری، سایت‌های دانلود و… استفاده می‌شود. مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت این سیستم مدیریتی، به شرح زیر است:
- سرعت مطلوب
- توسعه پذیری فوق العاده
- امنیت بالا
- پشتیبانی قوی
علاوه بر نمونه‌های ذکر شده، سیستم‌های مدیریت محتوای زیادی مانند: PHP nuke، Magento، PrestaShop و… وجود دارند که به صورت رایگان یا اشتراکی می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.